Topraklama Nedir ?
Topraklı priz çeşitlerinde, bu iki delik dışında metal çıkıntılar bulunmaktadır. Bu çıkıntılar bina civarında toprağa yerleştirilmiş olan bakır topraklama çubuğu veya levha sayesinde sonlanan topraklama kablosuna bağlantılıdır. Topraklama için tercih edilen bu metal çıkıntılar zaman içerisinde iç kısma doğru çökme yapabilirler. Böylece topraklama işlemini sağlıklı bir şekilde yerine getirememektedirler.
Bu tarz sorunların önüne geçmek için de UPS priz çeşitleri tercih edilebilir. UPS prizler, faz nötr deliklerinin üst kısmında topraklama çubuğu mevcuttur ve topraklamayı sorunsuz bir şekilde gerçekleştirmektedir. Ayıca ses ve dalgalanmalarında önüne geçerek prizin zarar görmesini de engellemiş olur.
Topraklama Çeşitleri Nelerdir?
Topraklama çeşitleri kendi içerisinde kullanım alanına ve amacına göre 4 farklı şekilde sınıflandırılmaktadır.
1. Koruma Topraklaması
2. İşletme Topraklaması
3. Fonksiyon Topraklaması
4. Temel Topraklama
Koruma Topraklaması
Tehlikeli durumlarda insanları ve diğer canlıları dokunma gerilimine karşı korumak için yapılan ek topraklama çeşitlerinden biridir. Genellikle elektronik aletlerin elektrik akımı geçen aktif noktalarının yakınında akım geçmeyen ama olası kaçak durumunda akımı dokunma yolu sayesinde insana iletme tehlikesi olan dış metal kısımlarının da topraklanmasıdır. Metal çitler, tanklar, merdivenler gibi pek çok insanların temas etmesi olası olan metal yüzeyleri topraklama işlemidir. Bu topraklama çeşidi yüksek gerilim tesislerinde kullanılan tek topraklama yöntemidir.
İşletme Topraklaması
İşletmelerde elektrik akım değerinin istenilen değerlerde olmasını sağlamak için işletme topraklaması tercih edilmektedir. Alçak gerilim şebekelerinde sistem ile toprak arasındaki gerilimin belli bir değerin üzerine çıkmaması için yapılmaktadır. Orta ve yüksek gerilim şebekelerinde tercih edilen bu yöntem farklı ülke yöntemlerine göre farklılık gösterebilir. İşletme topraklamasında direkt direnç üzerinden topraklama yapılmaktadır.
Fonksiyon Topraklaması
Belli bir amaç için yapılan topraklama işlemlerine verilen bir isimdir. Yıldırım koruması, raylı sistem topraklaması gibi spesifik alanlarda tercih edilmektedir.
Temel Topraklama
Potansiyel dengelemenin etkisini arttırmak için temel topraklama tercih edilmektedir. Kuvvetli akımın geçtiği tesislerde ve yıldırıma karşı alınacak önlemlerde sıklıkla uygulanan bir yöntemdir. Temel topraklama uygulanabilmesi için mutlaka yerin beton ile kaplı olması gerekmektedir.
Topraklama Nasıl Yapılır?
Topraklama basit bir sistemden oluşmaktadır. Topraklama sistemleri, mutlaka belirli standartlara uygun olarak yapılmalıdır. Özellikle canlıların olduğu alanlarda toprağa geçiş direnci küçük tutulmalıdır. Uygun standartlar topraklama yönetmeliği olarak geçmektedir.
Topraklama Yönetmeliği: TSE 62305-1-2-3-4, EN 50164-1-2
Çubuk Elektrot ile Topraklama
Topraklama için 2 veya 3 adet iletken bakır çubuk yeterlidir. Bu çubukların çapı topraklama yapılacak alandaki elektrik akımının tehlikesine göre 1.2mm ile 40 mm arasında seçilmelidir. Tek çubuk değil birkaç parçadan oluşan çubuk tercih edilmelidir. Olası problemlerin önüne geçmek için tek bakır çubuk mantıklı değildir.
Kazayağı ile Topraklama
Üç adet topraklama kazığı, 80 cm derinliğine yelpaze şeklinde kazılmış kanalları sayesinde topraklama yapılır. Şekil olarak kaz ayağına benzetildiği için halk arasında kaz ayağı topraklama adı verilmiştir.
Levha Elektrodu ile Topraklama
Bu yöntemde iletken olarak bakır levhalar tercih edilmektedir. Bu levhalar en az 1.5 mm bakır veya 3 mm galvaniz olmak zorundadır. Toprağa enine 1 metre, derinliği ise 1,5 metre olacak şekilde çukur açılmalıdır. Bakır levha dik olarak toprağa yerleştirildikten sonra uç kısmı matkap ile delinmelidir. Daha sonra topraklama kablosunu o bakır kablo pabucu ile birleştirilmelidir. Levha deliğine bakır cıvata ile sıkıca birleştirilmelidir. Boş kalan levhanın kısımları toprak ile doldurulmalıdır. Mutlaka elenmiş toprak tercih edilmelidir. Eğer mümkünse toprak ıslatılmalı ve o şekilde dökülmelidir. Tüm bu aşamalardan sonra topraklama işlemi tamamlanmış olacaktır.
Şerit Elektrot ile Topraklama
Bu yöntem esnasında iletken bakır şeritler tercih edilmelidir. Bu şeritler halk arasında topraklama şeridi olarak bilinmektedir. Şerit yuvarlak ise çapı en az 8 mm olmalıdır. Eğer lama ise 25x2 mm ölçülerinde ve en az 20 metre uzunluğunda olmalıdır. Şerit çevresindeki toprak elenmiş tercih edilmeli, kullanılacak toprak taşlı ise mutlaka çimlendirilmelidir.
Metal Elektrot ile Topraklama
Kare kesitli boruların tercih edildiği bir topraklama işlemidir. Bu borular en az 6 mm kalığında, 1,5 metre boyunda ve 60x60 köşebent olmalıdır. Her karenin arasındaki mesafe boylarına göre daha uzun tutulmalıdır.
Yeraltı Su Borusu ile Topraklama
Yer altı boruları ile gerçekleştirilen bu topraklama işleminde, tercih edilen borular elektrik iletkenliğine uygun olmalıdır. Bu boruların en az 50 metre uzunluğuna sahip olması gerekmektedir ve PVC kaplama tercih edilmemelidir.
Bina İhata Elektrodu ile Topraklama
İzolasyonu olmayan bir iletken ile binanın etrafı komple sarılmalıdır. Bu iletken elektrotlar sayesinde topraklama gerçekleştirilmelidir. Elektronların arasında en az 3 metre olacak şekilde ayarlanmalıdır.